مسجد امام

مسجد سلطانی که به نام‌های مسجد شاه و مسجد امام نیز شناخته می‌شود، در مرکز شهر سمنان قراردارد و یکی از مهم‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی سمنان است. این بنا یکی از یادمان های عصر قاجار محسوب می‌شود و نمونه کامل مسجد چهار ایوانی و معرف معماری عصر قاجار است.
این مسجد در سال ۱۲۰۶ هجری شمسی توسط حاج سیدحسن از علمای بزرگ شهر سمنان و در دوره فتحعلی شاه قاجار و به همت حاج سیدحسن حسنى جد سادات شریعت پناهى احداث شده است و هزینه‌های آن از مصادره اموال ذوالفقارخان، حاکم جبار وقت سمنان تامین شده است. برای ساخت این بنای زیبا، از معماران مطرح آن زمان ایران مانند استادی صفرعلی معمار استفاده شد. به گفته صنیع‌الدوله در کتاب مطلع‌الشمس، کاشی‌کاری بنا توسط استاد علی‌اکبر کاشانی انجام شده و بنّای آن حاج سیدحسن مباشر بوده است.
این مسجد دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال، جنوب، شرق و شمال غربی است. درِ شمال غربی به دالان درازی باز می‌شود که پایان آن به تکیه پهنه ختم می‌شود. درهای شمال، جنوب و شرق دارای هشتی، دالان و دهلیز هستند. بالای درهای شمالی و شرقی تزئینات مقرنس کاری گچی زیبا با دو گوشواره دو طبقه در طرفین با پشت‌بغل‌های کاشی‌کاری شده وجود دارد. در هشتی‌های شمالی، جنوبی و شرقی تاق‌های آجری گنبددار با طاق‌نماهای متعدد با لچکی کاشی‌کاری شده مشاهده می‌شوند.
در پیشانی درب شمالی کتیبه‌ای از کاشی لاجوردی وجود دارد که روی آن نوشته شده: «این بنای رفیع به دست حسین ایلیاء اصفهانی کاشی ساز و استاد فرج الله معمار سمنانی و به سعی آقای معصومی تعمیر و مرمت شد فی رمضان المبارک ۱۳۶۸ شمسی.»
همچنین کتیبه‌ای از سنگ مرمر به چشم می‌خورد که در آن نصف قصیده‌ای از محمدحسن خان کاشانی(عندلیب) با مضمون تاریخ بنای مسجد و ستایش فتحعلی شاه قاجار آمده است. نکته قابل توجه اینکه نصف دیگر این قصیده در قالب کتیبه‌ای مرمر در بالای در جنوبی نصب شده است.
ایوان شرقی مسجد به ارتفاع ۵/۱۸ متر دارای شکوه کم‌نظیری است. بر بالای این ایوان، گلدسته ای زیبا به صورت طرح شش ضلعی، با پوشش هرمی شکل و نرده مشبک و چوبین خودنمایی می‌کند. صحن وسیع مسجد، مربع و به طول ۶۲ قدم است.
ایوان غربی به ارتفاع ۵/۱۹ متر، مفصل‌تر و زیباتر از ایوان‌های دیگر ساخته شده است و کاشی‌کاری و کتیبه‌های زیبایی دارد که خوشنویش کتیبه‌ها را محمدحسین اصفهانی معرفی می‌کند. در پشت ایوان غربی، مقصوره زیبا به ارتفاع ۲۱ متر قرار دارد. در بالای این مقصوره گلدسته‌ای وجود دارد که شامل گنبدی کوچک و ساقۀ هشت ضلعی بلند است. گنبد ابن بخش با کاشی‌کاری شده و منقش به سوره مبارکه لااقسم به رنگ سفید و خط ثلث عالى است که در متن لاجوردى نوشته شده است. سطح داخلی گنبد نقاشی شده است. در همین مقصوره و در زیر گنبد، ‌منبرى از سنگ مرمر با یازده پله در کنار محراب وجود دارد. در طرفین این ایوان دو منار بنا شده که تا نزدیک بالای ایوان رسیده ولی ناتمام مانده است.
در طرفین ایوان‌ها و چهار گوشۀ صحن، چهار مهتابی بزرگ با اتاق‌ها و تعدادی حجره‌ وجود دارد و در زیر آنها شبستان‌هایی با پنجره‌های مشبک آجری لعابدار ساخته شده است.
در صحن مسجد چهار باغچه و یک حوض بزرگ وجود دارد که در قدیم به مسیر اصلی آب محله‌های ناسار و اسفنجان متصل بوده است.
این بنا به تاریخ ۳۰ خردادماه ۱۳۵۸ به شماره ۲۵۷ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است.