هر ساله با فرارسیدن فصل گرما، زمزمه‌های قطعی برق در ایران نیز آغاز می‌شود. در سال‌های اخیر، شاهد خاموشی‌های گسترده در نقاط مختلف کشور بوده‌ایم و به نظر می‌رسد که این معضل نیز ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد.
سال گذشته، شاهد ناترازی ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاواتی بین تولید و مصرف برق بودیم که تبعات سنگینی برای بخش صنعت و اقتصاد به همراه داشت. خاموشی‌های مکرر در تابستان ۱۴۰۲ حدود ۵ تا ۶ میلیارد دلار از ارزش ناخالص داخلی (GDP) کشور را کاهش داد.
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی دربارهٔ قطعی برق در تابستان ۱۴۰۳ گفت که با تمام مشکلاتی که در ناترازی برق و فرسودگی نیروگاه‌ها وجود دارد تلاش بر این است تا با مدیریت صحیح، خاموشی‌ها در تابستان به حداقل برسد.
البته به گفته معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی احتمال قطعی برق در تابستان ۱۴۰۳ کمتر است. همایون حائری در خصوص میزان ناترازی برق در کشور، اظهار کرد: ۲۰ هزار مگاوات ناترازی برق که اعلام شده صحت ندارد. وی خاطرنشان کرد که ناترازی برق در سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۱ هزار مگاوات می‌رسد.
در این میان، سمنان به‌عنوان یک استان کویری با چالش‌های بیشتری در تامین برق روبه‌رو است. به گفتهٔ مدیرعامل شرکت توزیع برق استان سمنان کاهش بارندگی، شروع زودهنگام فصل گرما، استفاده چاه‌های کشاورزی و افزایش ۵ تا ۶ درجه سانتیگرادی میانگین دمای هوا از عوامل افزایش مصرف و در نتیجه قطعی برق است.
باوجود برنامه دولت برای توسعه انرژی‌های پایدار در سمنان، به‌ویژه افزایش سهم استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی، برق این استان توسط تنها ۲ نیروگاه تأمین می‌شود.
نیروگاه‌های شهید بسطامی و شهید شاطری که انرژی موردنیاز هر دوی آن‌ها با سوخت‌های فسیلی و گاز تأمین انرژی می‌شود. تأمین سوخت برای این نیروگاه‌ها نیز خود داستان عجیب‌وغریب دیگری دارد.
مدیرعامل شرکت توزیع برق استان سمنان اظهار داشت که استفاده غیرمجاز از دستگاه‌های استخراج رمزارز به یکی از چالش‌های جدی صنعت برق استان سمنان تبدیل شده است. این دستگاه‌ها که به‌ویژه برای استخراج بیت‌کوین استفاده می‌شوند، به دلیل مصرف برق بالا، فشار زیادی به شبکه برق وارد می‌کنند و در زمان اوج مصرف، موجب قطعی برق برای مشترکان قانونی می‌شوند.
وی تصریح کرد که افرادی که قصد استفاده از دستگاه‌های تولید ارز دیجیتال دارند، حتماً باید مجوز لازم را از اداره کل صنعت، معدن و تجارت اخذ کنند. همچنین مشترکانی که برای بهره‌مندی از سودهای نجومی با استفاده از تعرفه‌های برق به طور غیرقانونی اقدام به استخراج ارز دیجیتال می‌کنند، مشکلاتی را برای صنعت برق به وجود آورده‌اند و از سوی مراجع ذی‌صلاح با آنان برخورد قانونی خواهد شد.
طبق آمارهای موجود، از ابتدای سال ۹۹ تاکنون بیش از ۴٬۵۰۰ ماینر در استان سمنان کشف شده است که میزان انرژی مصرفی این تعداد دستگاه بالغ بر ۱۳ میلیون و ۴۵۷ هزار کیلووات‌ساعت برآورد می‌شود.
استخراج بیت‌کوین همواره به دلیل مصرف برق بالا مورد انتقاد قرار گرفته است. اگرچه عواملی چون نرخ هش دستگاه ماینر بازده انرژی و توان مصرفی آن در میزان برق موردنیازش برای استخراج بیت‌کوین تأثیرگذار است؛ یک ماینر انفرادی برای استخراج یک واحد بیت‌کوین به‌طور متوسط به ۲۶۶٬۰۰۰ کیلووات‌ساعت برق موردنیاز دارد.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که میزان مصرف انرژی سالانه این صنعت در سطح جهان، با مصرف انرژی چند کشور اروپایی برابری می‌کند. اعمال مقررات سخت‌گیرانه از سوی نهادهای دولتی، به طور قابل‌توجهی فعالیت ماینرها را در دو سال اخیر محدود کرده است.
کارشناسان معتقدند که این محدودیت‌ها، به کاهش چشمگیر تعداد ماینرها و به‌تبع آن، افت قابل‌توجه مصرف برق در این حوزه منجر شده است. برخلاف تصور برخی، شواهد نشان می‌دهد که فعالیت ماینرها در ایران، سهم قابل‌توجهی در خاموشی‌های اخیر نداشته است.
البته باید توجه داشت که انجام هاوینگ بیت‌کوین در فروردین امسال، بار دیگر توجه‌ها را به این ارز دیجیتال جلب کرد. این رویداد که هر ۴ سال یک‌بار اتفاق می‌افتد، پاداش استخراج هر بلاک بیت‌کوین را به نصف کاهش می‌دهد.
کاهش عرضه در کنار تقاضای ثابت یا در حال افزایش، می‌تواند زمینه افزایش قیمت بیت‌کوین را فراهم کند. این موضوع در هاوینگ‌های قبلی نیز مشاهده شده است. به‌عنوان‌مثال، پس از هاوینگ سال ۲۰۲۰ قیمت بیت‌کوین رشدی چشمگیر را تجربه کرد و در سال ۲۰۲۱ به بالاترین سطح قیمتی خود در آن زمان رسید.
افزایش قیمت ارزهای دیجیتال می‌تواند جرقه‌ای برای افزایش تقاضا برای استخراج این دارایی‌ها باشد. مسئله‌ای که می‌تواند منجر به کمبود برق در شبکه، به‌خصوص در زمان‌های پیک مصرف شود. این امر می‌تواند برای مردم، به‌ویژه در استان‌هایی مانند سمنان که گرمای هوا در تابستان شدید است، مشکلاتی را به وجود آورد.
حل مشکل قطعی برق در سمنان نیازمند اقداماتی در زمینه‌های مختلف است. افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت برق، نوسازی زیرساخت‌ها، بهینه‌سازی مصرف برق و حمایت از منابع تجدیدپذیر از جمله این اقدامات هستند. همچنین باید با مدیریت مصرف برق در صنعت استخراج بیت‌کوین و اعمال تعرفه‌های برق متناسب برای این صنعت، از افزایش بی‌رویه مصرف برق در این بخش جلوگیری شود.
در مجموع، قطعی برق در ایران معضلی چندوجهی است که برای حل آن نیاز به راهکاری جامع و با نگاه به همه ابعاد مسئله وجود دارد. نادیده‌گرفتن سایر عوامل و مقصر دانستن صنعت استخراج بیت‌کوین نه‌تنها به حل مشکل کمکی نمی‌کند، بلکه از یافتن راهکارهای واقعی نیز جلوگیری می‌کند.
