با توجه به آثار مکتوب موجود درباره ی شهر سمنان،نام این دیار، در هر دوره ی تاریخی و سیاسی به شکل های مختلف مورد استعمال قرار می گرفته است، به گونه ای که ایالت مذکور در تمام دوران حکومت مادها، هخامنشیان و اشکانیان(کومسینه یا کومشان)، در زمان ساسانیان(پشتخوارگر)،در دوران پس از اسلام تا اواخر دوره ی قاجار(کومش یا قومس) نام داشته است، و در نهایت در سال 1340،طبق مصوبه هئیت وزیران ایالت کومش به فرمانداری کل سمنان تغییر نام داد.
کومش(قومس):
- قومس در ابتدا “کومه شه” به معنی پناهگاهی برای شکار سلاطین یا حفاظت از زراعت توسط زارعان بوده است. این سرزمین در گذشته بسیار آباد بوده و مزارع وسیع و پرشکاری داشته است،به همین دلیل به دستور پادشاهان در نقاط مختلف این ولایت پناهگاه های متعددی برای همین منظور بر پا می کردند که هر یک از آن ها را”کومه شه” می نامیدند که به مرور زمان در اثر کثرت استعمال به کومش و بعد توسط تازیان به قومش تبدیل شده است.
- کومش در ابتدا کومس به معنی کوه مس بوده است. در دوران هخامنشی،این ایالت صادر کننده مس بوده و بعدها نام آن به کومش تغییر یافته است.
- به دلیل کم آبی،مردم منطقه به حفر قنات می پرداختند به همین دلیل این ایالت،کومش(چاه کن) و مردم آن کومشی نامیده می شدند.
سمنان:
- مردم این سرزمین قبل از ظهور زرتشت(سمنی مذهب) بوده اند و بتخانه بزرگ آنان در محل سمنان فعلی واقع بوده است. در حال حاضر خود مردم سمنان بر خلاف لغت مکتوب،”سمنان” را سمن و ” سمنانی” را سمنی می گویند.
- سمنان در اصل “سکنان” بوده است که منسوب به طوایف سکاهاست و الف و نون آن نشانه نسبت مکان است، به این صورت که پسوند الف و نون آن مانند پسوندهای موجود در واژه های گیلان و توران است این واژه (نام) در اثر مرور زمان بویژه بعد از تسلط اعراب و تحریف و تعریب اسامی شهرها و دیگر کلمات فارسی به سمنان تبدیل شده و به همین صورت ثبت گردیده است.
- برخی معتقدند که نام اصلی شهر”سیم و لام” بوده است به این معنی که بنای اولیه سمنان به دست دو نفر از فرزندان نوح نبی به نام “سیم النبی” و ” لام النبی” پایه گذاری شده است و لغت “سیم لام” در اثر کثرت استعمال و به مرور زمان به سمنان تبدیل شده است.
- سمنان در اصل “سم نان” بوده به این صورت که زمانی نان شهر به سم آلوده گشته است .عده ای دیگر معتقدند هنگامی که حضرت رضا (ع) به خراسان می رفته است،مردم شهر برای هر یک از همراهان ایشان سه من نان پخته اند و بدین ترتیب نام سه من نان در اثر مروز زمان به سمنان تغییر یافته است.
