لباس محلی مردانه در سمنان به نوعی نشان‌دهنده شأن و منزلت و جایگاه اجتماعی مردان بوده است. اما از لباس‌های محلی زنان سمنان تنوع کمتری دارد. در این مقاله سعی کردیم به بیان جزئیات بیشتر درباره پوشش مردان سمنانی بپردازیم.
پوشش محلی بالاتنه مردان در سمنان:
پوشش محلی بالاتنه مردان در سمنان به سه دسته کلی پیراهن، جلیقه و کت منتهی می‌شود که اغلب به ترتیب و روی یکدیگر پوشیده می‌شده است.
پیراهن
در گذشته پیراهن‌های سنتی از پارچه‌ای قمیس، کرباس، چلوار، متقال، ململ و ابریشم تهیه می‌شد اما مقرون به صرفه‌ترین جنس برای دوخت پیراهن، کرباس بود و طرفداران بسیاری داشت. برخلاف انواع پیراهن‌های جدید، پیراهن‌های سنتی سمنان اغلب جلو بسته بود و تنها سه دکمه در یقه داشت. آستین‌ها بدون مچ و گشاد دوخته می‌شد. از ویژگی‌های پیراهن محلی سمنان، بلندی قد پیراهن و گشادی آن بود.
پیراهن یقه کج، قدیمی‌ترین نوع یقه است که در پیراهن‌های سنتی سمنان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این نوع یقه به صورت نیم‌دایره برش می‌خورده و به هنگام بسته شدن از سمت راست یه دوش چپ فرد کشیده می‌شد و توسط یک دکمه به پیراهن متصل می‌شود.
کت بَرَک
کت برک در فصول سرد زمستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. برک در حقیقت به نوعی پارچه گفته می‌شود که در تهیه آن از پشم شتر یا گوسفند به دلیل نرمی و گرمی آن استفاده می‌کردند. برای تهیه این نوع پاره، ابتدا پارچه پشمی بافته شده را مثل نمد در آب می‌مالیدند تا پرز دهد. سپس مراحل دوخت را انجام می‌دادند. برک دارای یقه برگردان و آستین بلند بود و دو لبه آن با چند دکمه بسته می‌شد. در قسمت پشت نیز از پایین‌ترین قسمت آن که کمی بالاتر از مچ پا قرار می‌گرفت، تا پست زانو چاک‌دار بود. پوشیدن پالتو برک خاص سنین بالای بیست سال بود. در زیر برک علاوه بر پیراهن، جلیقه نیز می‌پوشیدند.
چُقا (چوخا)
چقا نوعی کت پشمی است که برای تهیه آن از پشم گوسفند استفاده می‌شده، اندازه کت پشمی و نوع آن همانند کت‌های رایج و پارچه‌ای کنونی می‌باشد. ضخامت و گرمی این نوع کت سبب می‌شد بیشتر مورد استفاده اقشار روستایی و چوپان قرار بگیرد. چرا که تهیه مواد اولیه آن و ریسندگی پشم در مناطق روستایی بیشتر امکان‌پذیر بوده است.
قَبا (لَبادا)
قبا نوعی تن‌پوش بلند است که از شانه تا بالای مچ پا را می‌پوشاند و قسمت انتهایی آن در طرفین، از قسمت زانو تا پایین چاک‌دار است. یقه قبا از نوع راسته (آخوندی) است و دو لبه آن در قیمت جلو با چند دکمه به یکدیگر متصل می‌شوند. دو جیب نیز از داخل دو طرف آن دوخته شده و قسمت میانی آن آستر دوزی می‌شود. قبا از پارچه‌های کرباس و دبیت دوخته می‌شد. اگرچه استفاده از قبا در روستا و شهر یکی بوده است ولی در نقاط شهری زودتر کنار گذاشته شد. در نقاطی از سمنان که کاشت پنبه رایج بوده، نوعی پارچه قرمز با استفاده از غوزه‌های قرمز پنبه تولید می‌شد و قبای سرخچه از آن به دست می‌آمد. پوشیدن این نوع قبا برای پسران در شب عروسی مرسوم بود.
جلیقه (جِلِزقه یا جیلیزقه)
در گذشته نیز مانند هم‌اکنون پوشیدن جلیقه زیر کت مرسوم بوده است. جلیقه جزئی جدایی ناپذیر از پوشش مردان است. جلیقه باید به صورت کوتاه و تنگ دوخته شود تا به بدن شخص بچسبد تا مانع از پوشیدن کت یا پالتو نگردد. دو لبه جلیقه در قسمت جلو و به وسیله چند دکمه به هم وصل می‌شود و دو جیب کوچه در طرفین و یک جیب بر روی سین سمت راست دارد. جلیقه از نظر جنس انواع مختلفی دارد اما مرسوم‌ترین نوعی که در سمنان مورد استفاده قرار می‌گرفت، جلیقه پشمی بود.
پوشش محلی بالاتنه مردان در سمنان:
تمبان (تمان)
این نوع شلوار معمولا از جنس کرباس تهیه می‌شد اگرچه استفاده از پارچه دبیت، علیجه و مخمل نیز رایج بوده است. یکی از ویژگی‌های این شلوار، نداشتن زیپ و دکمه بوده که پوشیدن آن را به خصوص برای کشاورزان و دامداران آسان می‌کرد. برای بستن تمان به کمر، از بندی محصوص که توسط کارگاه پارچه‌بافی از نخ بافته می‌شده؛ استفاده می‌کردند. بدین صورت که بند را هماند کش دور تا دور کمر آن می‌کشیدند و پس از پوشیدن، آن را به اندازه کمر گره می‌زدند.
شلوار کمری
با تغییر شکل ظاهری تمان و شلوارهای سنتی، به مرور زمان در دوخت شلوار تغییراتی به وجود آمد که از آن جمله دوخت جیب در قسمت جلو و عقب، گذاشتن زیپ و بستن کمربند را می‌توان ذکر کرد. علاوه بر آن تناسب دوخت در قسمت‌های محتلف بدن نیز در نظر گرفته شده. شلوار کمری را معمولاً از پارچه پشمی می‌دوختند و کماکان استفاده از آنها در تمامی نقاط رواج دارد. افراد برای حضور در مجالس و مهمانی‌ها از این نوع شلوار و در منزل و کوچه از تمبان بندی استفاده می‌کردند.
مقالات مرتبط:
