از زبان یک کارشناس فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان بخوانید؛
شیوه نگهداری میوه های تابستانی گذشتگان برای “شووی چله”
شاید در گذر روزگار در بسیاری از خانه ها، یلدا رنگ سنتی گذشته را نداشته و با رنگ و لعاب های امروزی در هم آمیخته باشد؛ اما همچنان همه ایرانیان در آستانه ورود به فصل زمستان، پیروی از این آیین بزرگداشت شب یلدا را بهانه کوچکی برای خوشبختی، شادی و تکریم بزرگان می دانند
به گزارش خبرنگار قومس؛ شاید در گذر روزگار در بسیاری از خانه ها، یلدا رنگ سنتی گذشته را نداشته و با رنگ و لعاب های امروزی در هم آمیخته باشد؛ اما همچنان همه ایرانیان در آستانه ورود به فصل زمستان، پیروی از این آیین بزرگداشت شب یلدا را بهانه کوچکی برای خوشبختی، شادی و تکریم بزرگان می دانند.
یلدا اول زمستان و شب آخر پائیز است که طولانی ترین شبهاى سال است. واژه یلدا سریانى و به معنى ولادت است. ایرانیان آغاز دى را ولادت خورشید مىدانستند.
“شووی چله” (شب چله یا شب یلدا به زبان سمنانی ها) در سبک زندگی کهن سمنانی هاپدربزرگ‌ها و مادر‌بزرگ‌ها خانه را برای استقبال از مهمانان شب یلدا مهیا می‌کنند. فرزندان و نوه‌ها نیز برای دیدار بزرگان خانواده و گذران بلندترین شب سال بی‌قرارند.
چله‌نشینی یا جمع شدن اعضای خانواده به دور هم در شب یلدا و خوردن آجیل مخصوص، برگه زرد‌آلو، انجیر خشک و انگور ، مویز، توت خشک، نقل، سنجد، کشمش، بادام، هسته زرد‌آلو، تخم کدو، تخم هندوانه، کِنو کُنجی(شاهدانه)حلوای سیاه، شیره انگور، شیره توت، لبو پخته، مغز گردو، حلوا کنجد، حلوای آریشه، حلوای سیاه، هندوانه، خربزه، شلغم، انار، به، سیب و شیرینی که هر یک نمادی به نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی بشمار می‌روند، از آیین‌های مردم سمنان در شب چله است و از جمله غذاهای این شب نیز “سبزی پلو” و “خورش فسنجان” است، یکی از آداب شب چله بیدار ماندن تا پاسی از شب ، خواندن شاهنامه و تفأل به حافظ در جمع خانواده است. این کار توسط افراد با سواد و خوش صدا و عمدتا پدربزرگ‌ها صورت می‌گیرد، که شهرستان سمنان از جمله نقاطی است که شاهنامه خوانی در بین اهالی آن از دیرباز تاکنون متداول است.
در همین خصوص گفت و گویی را با نعمت الله عبدوس از کارشناسان فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان ترتیب داده ایم.
این کارشناس فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان بیان داشت: شیوه نگهداری میوه های تابستانی برای شب یلدا و مصرف زمستانی در گذشته انارها را معمولا با دست و با دقت می چیدند تا آسیبی به آنها وارد نشود و آنهایی برای نگهداری انتخاب می شدند که پوست سالم داشتند و ضربه ای به آنها وارد نشده بود یا آفتی در آنها مشاهده نمی شد؛ سپس با یک چوب مخصوص که انار را زخمی نکند داخل کلاله انار را تمیز می کردند؛ چون محیط مناسبی برای سوسک های ریز و عنکبوت است.
عبدوس افزود: کشاورزان معمولا اتاقک داخل باغ را برای این کار انتخاب می کردند حدود یک متر از کف اتاقک را می کندند و به تعداد لازم جعبه ای چوبی (مثل جعبه های چای فله ای) را در گودال می گذاشتند، خاک کنده شده را غربال می کردند و هر ردیف انار را که داخل جعبه های چوبی می گذاشتند یک لایه خاک نرم روی آن می ریختند تا مانع تماس انارها با هم شود، همین طور انارها را لایه لایه در جعبه می چیدند و در جعبه را می بستند.
وی گفت: و یک پارچه تمیز روی جعبه می انداختند و دوباره روی آن خاک می ریختند، پیشینیان به تجربه دریافته بودند که محیط خشک و بدون رطوبت شرایط مناسبی برای زیست موجودات زنده مانند حشرات و آفات نیست که بتوانند به میوه آسیب برسانند، به وقت نیاز یک گوشه خاک را کنار می زدند و پس از بر داشتن انار دوباره روی جعبه را با خاک می پوشاندند.
این کارشناس فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان اذعان داشت: گل نرگس نیز یکی از مهمانان ضیافت شب یلدا در خانه های سمنانی ها بوده است بخصوص آن هایی که به کار کشاورزی اشتغال داشتند.
عبدوس گفت: هندوانه را بین پنبه می کاشتند در حد فاصل دو باغچه که در آن پنبه کاشته می شد مرزهایی به وجود می آمد که روی آنها هندوانه می کاشتند چون بوته های پنبه بلند است هندوانه ها زیر سایه رشد می کردند
وی ادامه داد: در زمان گدشته که محصول پنبه کشت میشد و اواخر آبان ماه جمع آوری می شد،و تا زمانی که بوته های پنبه بود هندوانه ها روی بوته می ماند و از گزند سرما و گرما در امان بود و پس از آن که پنبه جمع آوری می شد هندوانه ها را می چیدند و آنهایی که کاملا سالم بود برای نگهداری انتخاب می شد، هندوانه را ابتدا با دستمال تمیز می کردند و سپس در اتاقک هایی که انبار کاه بود لابلای کاه می گذاشتند طوری که با هم تماس نداشته باشند.
این کارشناس فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان بیان داشت: خربزه را هم به همین صورت نگهداری می کردند، قدیمیان اعتقاد داشتند که دم خربزه و هندوانه نباید کنده شود چون محل اتصال میوه به بوته است و کندن آن میوه را بسیار آسیب پذیر می کند.
عبدوس اظهار داشت: انگور نیز از جمله میوه های پر طرفدار شب یلدا سمنانی ها است، خوشه های انگور را با دم آنها که حداقل پنج – شش سانتی متر بود می چیدند، خوشه ها و دانه های خراب را جدا می کردند که این کار خانم های خانه دار بود، بعد بدون اینکه آنها را بشویند با نخ به ترکه درخت انار یک ساله می بستند و دو سر آن را با نخ به فاصله یک متر از سقف اتاق آویزان می کردند.
وی گفت: بعد از این مرحله در و پنجره اتاق را می بستند، پرده ها را می کشیدند و متناسب با میزان انگوری که از سقف آویزان کرده بودند گوگرد آتش می زدند، پس از چند روز خوشه های انگور با دود گوگرد اندود می شد و گوگرد از پوسیدن و خراب شدن آنها جلوگیری می کرد.
این کارشناس فرهنگ کشاورزی سنتی سمنان بیان داشت: گاهی نیز انگور را در محلی به نام “اوویشنه” نگهداری می کردند، “اوویشنه” به فضای حد فاصل دو سقف در ساختمان های قدیمی که سقف گنبدی داشتند گفته می شد، ارتفاع این فضا حدود ۸۰ سانتیمتر بود و فضایی را که برای نگهداری انگور در نظر می گرفتند با خشت و پوشش کاه گل محصور می کردند، “اوویشنه” در واقع محل خشک و خنکی برای نگهداری بذر بود که گاهی برای نگهداری بلند مدت انگور نیز استفاده می شد.
