عارف شهیر و محقق نامی عرفان شیخ علاء الدوله سمنانی( ۷۳۶-۶۵۹ ه ق)
شیخ رکن‌الدین ابوالمکارم احمد بن محمد بن احمد سمنانی بیابانکی مشهور و ملقب به علاءالدوله سمنانی نامی مشهور در میان عرفای بزرگ ایران زمین بوده است.
او از شاعران و نویسندگان بزرگ قرن ۷ و ۸ هجری قمری است. دوران کودکی و خردسالی خویش به فراگیری علوم مشغول بوده و از آنجا که در خانوادهای اشرافی و دارای اصل و نسبت می‌زیسته با روش بزرگ زادگان تربیت یافته است.
او سفرهای زیادی به بغداد، شام، مکه، خراسان و برخی از اماکن متبرکه داشته است و بارها به سفر مکه رفته است. ایشان علاوه بر تربیت شاگردان و عرفای نامدار که هر یک به تنهایی عهده‌دار تعلیم شاگردان و مریدان بسیار شدند.
از تألیفات ایشان می‌توان به رساله آداب الحواه، رساله آداب السخره، رساله تجلیات، رساله بیان الاحسان لاهل العرفان، رساله تذکره المشایخ، رسائل نورفی شمائل اهل السرور، رساله شطرنجیه،کتاب فلاح، رساله قدسیه، رساله و صابیح الجنان، رساله مناظر المخاطر المناظر، رساله نوریه، کتاب ارشاد و نام، رساله مفتاح و بسیاری از رسالات گران سنگ دیگر، اشاره کرد. او در طول زندگی خود قریب ۶۲ اثر در زمینه عرفان، فقه، ادب، تفسیر و حدیث تدوین کرده‌است.
با توجه به اینکه شیخ علاءالدوله سمنانی پیش از روی آوردن به عرفان به کار در دربار ایلخان مغول مشغول بود اما در کنار زهد و عبادت و چله‌نشینی به کشاورزی و آبیاری نیز می‌پرداخت و بدین وسیله ثابت کرد که کناره گرفتن از شغل دیوانی به منظور شانه خالی کردن از زیر بار تعهدات زندگی نبوده است.
نمونه‌های فراوانی از زندگانی او در دست است که در سمنان به کشاورزی و احداث قنات و کاریز پرداخته و حتی به حل و فصل امور اجتماعی و مداخله غیر مستقیم در معدودی از بن بستهای سیاسی که بر او تحمیل شد نیز همت گماشته است.
علاقه وافر شیخ به آب و آبیاری از تعلق او به رفاه خلق سرچشمه می‌گیرد. او می‌دانست در کویر خشک بیابانک تنها آب می‌تواند زندگی را از نابودی قطعی رهائی بخشد. به همین دلیل برای دستیابی به آب و استفاده سنتی و تقسیم استخری در سمنان که از نظام‌های جالب و شگفت انگیز و پر سابقه در این دیار کویری است کوشید و این روش از ابداعات وی بشمار می‌آید. همچنین ذکر شده است که شیخ دست اندرکار ساخته شدن بازار سمنان بوده است.
علاءالدوله سال‌های پایانی عمر خویش را در صوفی آباد سمنان که خود او خداداد می‌نامیدش گذراند و به تألیف متون وزین عرفانی پرداخت. او از عرفای پرکار و از محققان برجسته حوزه‌های علوم دینی و عرفانی است.
وفات شیخ علاءالدوله سمنانی را در برج احزار صوفی آباد به تاریخ روز پنج شنب بیست و دوم ماه رجب ۷۳۶ نوشته و ثبت کرده‌اند. در تذکره دولتشاه عمر او به عدد کامل ۷۷ سال و۲ ماه و ۴روز نوشته شده است. جسد او را در صوفی آباد دفن کرده و عماد الدین عبدالوهاب که یکی از بزرگان سخاوتمند و نامی کومش بوده و شیخ علاءالدوله به وی ارادت می‌ورزیده است؛ عمارت آن را بنا نمود.