شهرستان سمنان، مرکز استان سمنان است. این شهر با وسعتی حدود ۲.۲۱۹ کیلومتر مربع، در دامنه جنوبی رشته کوه‌های البرز قرار گرفته است که از شمال به استان مازندران، از جنوب به دشت کویر، از شرق به شهرستان دامغان و از غرب به شهرستان گرمسار ختم می‌شود. ارتفاع سمنان از سطح دریا ۱.۱۱۷ متر است و هر چه از غرب به شرق این استان پیش می رویم به میزان ارتفاع آن از سطح دریا افزوده می‌شود. هوای شهر سمنان خشک و معتدل است و در تابستان گرم و در زمستان نسبتاً سرد می‌باشد. بارندگی‌های اين شهر در فصول سرد سال صورت می‌گيرد و ميزان متوسط بارندگی سالانه آن به ۱۴۰ ميلي‌متر می‌رسد. متوسط درجه حرارت سالانه ۱۷.۷ درجه سانتيگراد است و اين در حالی است که حداکثر مطلق حرارت ۴۴.۵ درجه سانتيگراد و حداقل مطلق ۶.۴- درجه سانتيگراد گزارش شده است. همچنين متوسط تعداد روزهای يخبندان در طول سال در حدود ۴۸ روز می‌باشد. جمعيت شهر سمنان بر اساس نتايج سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشيدی، برابر بر ۱۹۶.۵۲۱ نفر بوده‌است.
استان سمنان به علت موقعیت خاص جغرافیایی و همجواری آن با رشته کوه‌های البرز و زمین‌های هموار کویر، دارای چهار شرایط اقلیمی متفاوت است. به گونه‌ای که هم دشت های کویری و هم جنگل‌های انبوه در آن به چشم می‌خورد. در حال حاضر، استان سمنان دارای ۲۲۵٫۰۰۰ هکتار جنگل طبیعی و ۶۶٫۲۲۶ هکتار جنگل دست کاشت است. همچنین بخش وسیعی از پارک ملی کویر تحت نظارت محیط زیست استان است. از دیگر جاذبه‌های طبیعی منطقه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
چشمه روزیه، منطقه حفاظت شده پرور، غار دربند مهدیشهر، آبگرم سمنان، پارک ملی کویر ، منطقه حفاظت شده خارتوران، منطقه حفاظت شده خوش ییلاق، منطقه گردشگری پیغمبران، جنگل رودبارک، جنگل فینسک، قله ارم، قله باغستان، قله سیاه‌کوه، قله قدمگاه، قله کرکس، قله مرغک، قله نیزوا، کویر خوریان، کویر شوراب، کویر کوه سرخ، کویر و تپه های دلازیان، منطقه نمونه گردشگری آهوان، دریاچه سد شهید شاهچراغی، غار بندیر چال افتر، منطقه حفاظت شده چاشم، منطقه شکار ممنوع خنار، منطقه شکارممنوع تپال، منطقه نمونه گردشگری چشمه علی دامغان.
شهر سمنان با سابقه تاریخی چند هزار ساله به دلیل واقع شدن در گذر حوادث ناشی از لشکرکشی‌ها و مهاجرت‌های بین شرق و غرب و مهم تر از همه داشتن تاریخ تمدن دیرینه، دارای آثار باستانی متعدد دیدنی مربوط به دوره‌های مختلف تاریخ است که مبین قدمت کهن آن است. با توجه به اسناد و مدارک و بررسی های انجام شده، استان سمنان دارای بیش از ۱۱۴۷ اثر تاریخی است که تاکنون ۷۱۸ اثر در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است. برخی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر سمنان عبارتند از:
مقبره پیر‌نجم‌الدین، آب‌انبار پاچنار، آب‌انبار توکلی، آب‌انبار چارسی، آب‌انبار سنادره، آب‌انبار قاضی (کدیور)، آب‌انبار قلی، آب‌انبار کارخانه (تدین)، آب‌انبار کاشفی، آب‌انبار کاله خونکه، آب‌انبار کهنه دژ، آب‌انبار ناسار، آب‌انبار امامزاده علوی، آب‌انبار پایاب آقا، شکارگاه ابراهیم خان، بیمارستان تدین، آسیاب طاووس، بازار سرپوشیده سمنان، تیمچه پهنه، تیمچه ناسار ، حمام پهنه، حمام خوشنیان، حمام ناسار، حمام نخست، حمام قلی، یخچال آتشگاه، یخچال چوب مسجد، یخچال زاوغان، یخچال غربی شاهجوی، موزه امیر، موزه پهنه، موزه حیات وحش، موزه سکه، مسجد سلطانی (امام)، مسجد جامع سمنان، مناره مسجد جامع سمنان، مسجد جامع زاوقان، خانه تدین، خانه ترابی، خانه رنجبران، خانه طاهری، خانه کلانتر، خانه مشیرالاطبا، خانه ناظمیان، عمارت امیر، برج چهل دختران، تکیه پهنه، تکیه ناسار، دروازه ارگ، قلعه پاچنار، کارخانه نساجی، رباط انوشیروانی، قلعه سارو، کاروانسرای آهوان، کاروانسرای ده‌نمک، کاروانسرای سمنان(زندان مرکزی فعلی)، کاروانسرای عین‌الرشید، کاروانسرای قصر بهرام و کاروانسرای لاسجرد.
بیشترین تراکم امامزاده‌های سمنان مربوط به منطقه محلات ثلاث است. دقیق‌ترین تحقیق درباره نسب‌نامه این امامزاده‌ها توسط علامه حائری انجام شده است. این امامزاده‌ها علاوه بر اینکه اهمیت مذهبی و کارکرد زیارتی دارند؛ ساختمان آنها نیز از نظر تاریخی دارای اهمیت ویژه است.
امامزاده ابراهیم اسماعیل، امامزاده زکریا، امامزاده سید اسد، امامزاده سیدالمرسلین، بقعه سی سر، پیغمبران، امامزاده اشرف، امامزاده علویان، امامزاده یحیی، مقبره پیر علمدار، مقبره حکیم الهی، امامزاده علی بن جعفر، مسجد سلطانی (امام)، مناره مسجد جامع سمنان، مسجد جامع زاوقان، مسجد جامع سمنان
بافت شهر سمنان
شهر سمنان دارای هفت محله معروف به نام‌های، اسفنجان(جنوب غربی شهر سمنان)، لتیبار(شمال شرقی سمنان)، شاهجو(جنوب شرقی سمنان)، ناسار (مرکز و شمال غربی شهرسمنان) و محلات زاوقان،کوشمغان و کدیور (چهار کیلومتری غرب سمنان) می‌باشند. سه محله اخیر، محلات ثلاث یا سمنک نامیده می‌شوند.
پیشینه تاریخی استان سمنان
استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی «ورن» یا «ورنه» و از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی بود. حتی عده‌ای تهمورث دیوبند را بنیانگذار شهر سمنان می‌دانند. برخی از محققان، این ایالت را گیلان فعلی می‌دانند ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار، دماوند، فیروزکوه، شهمیرزاد، لاسگرد، ده‌نمک، آهوان، قوشه، ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده است. در زمان شاهنشاهی ماد، سراسر استان سمنان امروزی، جزئی از امپراتوری بزرگ ماد بود. در زمان هخامنشیان و پس از تسخیر آسیای صغیر توسط کوروش بزرگ، سپاه هخامنشی به سمت نواحی شرقی ایران پیش‌روی کرد و به نزدیکی «رود سیحون» دست یافت. نوشته‌اند که او ایالت پارت را که شامل کومش (به‌طور تقریبی استان سمنان امروزی) و «خراسان» را به علاوه «سیستان »(زرنگ) و «خوارزم»، به گستره قلمرو حکمرانی خود افزوده‌است. پس از کوروش که کمبوجیه به پادشاهی رسید و بنا به وصیت کوروش، حکومت خوارزم، پارت و کارمانیا(کرمان) بر عهده بردیا گمارده‌شد. در این دوره، سمنان مانند پلی، سه ایالت «راگا»(ری)، «خراسان» و «استرآباد» (گرگان) را به هم وصل می‌کرد. پس از حمله اسکندر مقدونی و حکومت سلوکیان، حکمرانان سلوکی برای رضایت ایرانیان و عدم شورش آنها، اختیارات بسیاری به ایرانیان پارتی دادند. حکمرانان پارتی نیز برای راضی نگه داشتن مردم، شصت شهر در ایالت کومش ساختند که می‌توان به «آپاما» (لاسجرد […]
دین و مذهب در استان سمنان
با مطالعه اسناد و مدارک تاریخى درمى‌‌یابیم که ساکنین قومس چون سایر ایرانیان، قبل از رواج اسلام، پیرو آیین زرتشت بوده‌اند و در حفظ و صیانت از آن به عنوان آیین به ارث رسیده از نیاکانشان، ثابت قدم بوده‌اند. بقایای چند آتشکده در این شهر به یافت شده است؛ مانند محله آتشگاه و یا مسجد جامع سمنان که بنای آن روی بقایای یک آتشکده متعلق به ساسانیان ساخته شده است. پس از فتح شهر رى توسط مسلمانان در سال‌هاى ۲۰ تا ۲۵ هجری قمری(ظاهراً معتبرترین تاریخ سال ۲۲ هجرى قمری است)، مسلمانان رهسپار شمال شرق کشور شدند و در مسیر خود به سرزمین کومش(قومس) که شامل ناحیه وسیعى به همین نام و شهرهاى سمنان، دامغان و بسطام از آبادىهاى معروف آن به شمار مى رفت، رسیدند. «بلاذرى» فتح رى و قومس را در عهد عُمر گزارش نموده، طبرى سال ۲۲ هجرى قمری را سال فتح دامغان ذکر مى‌‌کند و بنا به روایاتى نیز سال ۳۰ هجرى(زمان خلافت عثمان)، زمان تصرف قومس توسط عبدالله بن عامر کریز ذکر شده است. در حال حاضر اکثر قریب به اتفاق جمعیت استان سمنان مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثنى‌عشرى هستند. همچنین درصد کمی از اقلیت‌های دینی چون زرتشتی و مسیحی نیز در استان سمنان […]
اسامی قدیمی و وجه تسمیه نام سمنان
درباره وجه تسمیه نام سمنان که به این منطقه اطلاق می‌شود، عقیده‌ها و نظرهای گوناگونی رایج است که به برخی از آنها اشاره می‌شود: در گذشته‌های دور در محل آتشکده بزرگ هریس در کومش(سمنان) شهری عظیم با بت‌خانه‌ای بزرگ با ساختمانی رفیع و با شکوه وجود داشته‌است. به همین علت احتمال می‌رود که مردم این سرزمین قبل از ظهور زرتشت، دارای مذهب «سمتی» یا «سمینه» بوده‌اند و بت‌خانه بزرگ آنان در محل سمنان فعلی واقع بوده است. برخی نیز افسانه بنای اولیه را به دو هزار سال قبل از میلاد مسیح به دستور تهمورث دیوبند نسبت داده‌اند. در آن زمان شهر را به سمینا نام گذاری نموده‌اند که به مرور زمان به سمنان تغییر یافته است. برخی دیگر بر این باورند که سمنان در اصل «سکنان» منسوب به طوایف سَکَه‌ها می‌باشد و الف و نون آن نشانه نسبت و مکان است که در واژه‌های گیلان و غیره مشاهده می‌شود. عده‌ای دیگر از اهالی سمنان عقیده دارند که نام قدیم سمنان (سیم لام) بوده که بنای آن به دست دو نفر از فرزندان نوح پیغمبر به نام‌های «سیم‌النبی» و «لام‌النبی» انجام گرفته که مقبره آنان در کوه‌های شمال شرقی سمنان در محلی موسوم به پیغمبران واقع است. بر این اساس کلمه […]