بافت قدیم شهر سمنان که از آن به عنوان پایین شهر یاد می‌شود، میزبان طرحی با عنوان محله اسلامی است تا بخشی از تبعیض‌های موجود را سامان بخشد.
با توسعه شهرنشینی دو واژه بالا و پایین در کنار کلمه شهر جایگاه جدیدی پیدا کرد و این واژه‌ها معنا و مفهومی متفاوت در اذهان متبادر می‌سازد. وقتی واژه بالای شهر بر زبان می‌آید عمران، آبادانی، رفاه و امکانات عالی در ذهن نقش می‌بندد و در مقابل با شنیدن واژه پایین شهر فقر و تنگدستی، خانه‌های فرسوده و غیرقابل استفاده، کمبود امکانات و محیطی هراس‌آور و در مجموع تصویری خاکستری به ذهن می‌آید.
قرار گرفتن این واژه‌ها در کنار هم آنقدر معنی‌دار شده که گویا در ارائه خدمات مدیران شهری هم تاثیرگذار بوده است به نحوی که تفاوت خدمات شهری در مناطق مختلف شهر سمنان بسیار چشمگیر است. از میزان سرانه فضای سبز و نوع گل‌کاری و سنگ فرش‌ها گرفته تا برنامه‌ریزی‌های شهری و ارائه خدمات به مردم در بالا و پایین شهر کاملا متفاوت است.عدم توزیع امکانات در همه فضاهای شهری سمنان موجب افزایش فاصله بین پایین و بالای شهر شده و به خوبی این کمبود در مناطق پایین شهر دیده می‌شود. برخی نقاط شهر سمنان از کمبود امکاناتی همچون پارک، کتابخانه، فضاهای عمومی و سینمایی به شدت رنج می‌برند، در حالی که سابر نقاط این شهر از چنین امکاناتی، بیشتر برخوردارند.مدتی است در شهر سمنان طرحی با عنوان محله اسلامی با هدف بهبود اوضاع بخشی از مناطق پایین شهر سمنان در حال اجراست.
************************************************************
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین یحیایی، مسئول شورای محله اسلامی سمنان، می‌گوید: طرح محله اسلامی از سال ۹۳ پایه‌گذاری شد و پس از بررسی‌ها و چکش کاری‌ها در سال ۹۴ به استان سمنان به عنوان پایلوت ابلاغ شد و در استان هم پس از مشخص شدن مسئولیت‌ها و وظایف هریک از بخش‌ها از ابتدای سال ۹۵ به اجرا درآمد. محله اسلامی یک طرح استانی است که در هرشهرستان یک نقطه شناسایی شده و به عنوان یک محله آسیب‌پذیر، آسیب‌دیده و آسیب‌زا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای این نقاط تیمی در نظر گرفته شده است تا بتوانند بخشی از مسائل و مشکلات این مناطق را به صورت جدی و ریشه‌ای حل و فصل کنند. در سمنان منطقه میدان ابوذر و حافظ به عنوان منطقه هدف این طرح انتخاب شد که این منطقه به عنوان قلب تاریخی شهر سمنان و محله‌ای شهید پرور با تقدیم ۶۴ شهید شناخته می‌شود.
علت انتخاب عنوان سرداران شهید برای این طرح چیست؟
در شهر سمنان بافت قدیم این شهر که باعنوان پایین شهر شناخته می‌شود همواره نسبت به مناطق جدید و تازه ساخت شهر، از امکانات کمتری برخوردارند. منطقه حافظ ابوذر و تراکم جمعیت بیشتری نسبت به سایر محله‌های پایین شهر دارند و از این جهت به عنوان نقطه هدف این طرح انتخاب شدند. محله اسلامی در سمنان با عنوان شورای محله اسلامی سرداران شهید شناخته می‌شود، چرا که سرداران بزرگی همچون شهیدان اخلاقی، ترحمی، نوروزی و حاج حسن شاطری برخاسته از این منطقه هستند. بنابراین باید به نقطه‌ای برسیم که این مناطق، درخور و درشان شهدا باشد.
تشکیلات سازمانی و اعضای این شورا به چه شکل است؟
ریاست ستاد استانی این شورا به عهده استاندار سمنان، دبیر آن فرمانده سپاه استان و سایر مسئولان استانی هم اعضای این ستاد هستند. در هر شهرستان، فرماندار به عنوان رئیس ستاد شهرستان، فرمانده سپاه ناحیه دبیر این ستاد و مسئولان شهرستان اعضای ستاد را تشکیل می‌دهند.در هر محله یک روحانی ساکن در محله شناسایی شده تا پیگیری امور را بر عهده داشته باشد و این روحانی چند نفر را به عنوان کادر و اعضای شورای اجرایی انتخاب می‌کند که در حال حاضر مسئولیت این شورا به عهده اینجانب است. کمیته‌های مختلفی در این شورا وجود دارد که هرکدام بر اساس دستورالعمل‌های ابلاغی انجام وظیفه می‌کنند.
به اختیار خود این مسئولیت را پذیرفتید؟
بله، بنا به پیشنهادی که به اینجانب برای مسئولیت یک طرح دیگر شد، نهایتا به طرح محله اسلامی رسید که بنده نیز در راستای تعالی محلات آسیب دیده این مسئولیت را پذیرفتم. برخی مسئولان عنوان خادم را به خود نسبت می‌دهند اما بنده خود را رئیس می‌دانم و امیدوارم روزی به درجه خادمی برسم.
مهمترین معضلات و مشکلاتی که در این منطقه وجود دارد، چیست؟
این منطقه از معضلات و مشکلات فراوانی رنج می‌برد. امکانات به صورت عادلانه توزیع نشده و اغلب اهالی این منطقه را اقشار ضغیف شهر تشکیل می‌دهند. بافت فرسوده شهری و بناهای نیمه خراب، بهداشت ضعیف و کمبود امکانات بهداشتی و رفاهی، رشد جمعیت غیربومی و پیدایش فرهنگ‌های جدید در منطقه از مشکلاتی است که گریبانگیر این محدوده از شهر سمنان شده است.
همانطور که گفتید کمیته‌هایی با توجه به مشکلات موجود در این منطقه تشکیل شده است. در این خصوص توضیح دهید.
در مجموعه شورای محله اسلامی ۷ کمیته تشکیل شده است که عبارتند از کمیته‌های اقتصاد، عمران، سمعی و بصری، بانوان، امنیت و انتظامی، فرهنگی و یک نفر به عنوان نماینده هیئت امناء مساجد محل که در کنار کمیته‌ها فعالیت می‌کنند. پس از ارزیابی‌ها و پایش‌هایی که در منطقه صورت گرفته موضوع اقتصاد، عمران و امنیت و انتظامی در اولویت فعالیت‌های این شورا قرار گرفته است چرا که این سه موضوع زمینه ساز و پیش نیاز فعالیت در سایر موضوعات هستند و بدون امنیت، آبادانی و ارتقاء سطح اقتصادی مردم این محدوده، انجام سایر فعالیت‌ها نیز بی‌ثمر خواهد بود.
یعنی موضوعات فرهنگی و بخش‌های آن در حاشیه قرار دارد؟
خیر. اولویت قرار دادن موضوعات مذکور به معنای بی‌توجهی به سایر بخش‌ها نیست. این موارد باید فراهم شود تا فعالیت‌ها و تدابیر فرهنگی به درستی به ثمر بنشیند تا وقتی که در منطقه مشکل امنیتی وجود دارد و مواد مخدر به راحتی خرید و فروش می‌شود نمی‌توان کار فرهنگی کرد و یا تا وقتی که ساکنین منطقه با مشکل اقتصادی روبرو هستند کار فرهنگی یا سایر کارها اثری نخواهد داشت. بنابراین تلاش کرده ایم با تمام ظرفیت، اولویت‌های مورد نظر را به سرانجام برسانیم و امیدواریم مسئولان هم در این حوزه به وظایف خود عمل کنند تا این منطقه از مشکلات و معضلات موجود رهایی یابد.
آیا مردم این منطقه از اجرای این طرح آگاه هستند و همکاری آن‌ها تاکنون چگونه بوده است؟
اولین روزی که در این منطقه رسما آغاز به کار کردیم در برنامه افتتاحیه جمع کثیری از ساکنین محل در مراسم حاضر بودند و از اجرای این طرح باخبر شدند و به تدریج بیشتر مردم مطلع شدند، این موضوع را می‌توان از مراجعات مردم به دفتر این شورا فهمید که هر روز بر تعداد مراجعین افزوده می‌شود. حتی از مناطقی که با دفتر این شورا فاصله زیادی دارند مراجعه صورت می‌گیرد و افراد مختلفی مسائل و مشکلات خود را مطرح می‌کنند. این نشان می‌دهد که اجرای چنین طرحی به گوش مردم رسیده است و تلاش می‌کنیم تمام ساکنین منطقه را از این موضوع مطلع کنیم، چرا که این طرح متعلق به همین مردم است و مشارکت آن‌ها بیشترین تاثیر را در پیشرفت برنامه داشته و بهترین کمک در بهبود اوضاع این منطقه است.
در سطح شهر سمنان موسسات خیریه و نیکوکاری زیادی وجود دارد و نمونه‌هایی از آن در محدوده این طرح نیز دیده می‌شود. کار شما به نوعی موازی کاری با این موسسات محسوب نمی‌شود؟
در کمیته اقتصاد و توانمندسازی این شورا که ریاست آن به عهده رییس کمیته امداد شهرستان است این موضوع مطرح شده و تصمیم بر این شد که یک کمیته نیکوکاری نیز در این مجموعه تشکیل شود. این به معنی رقابت یا موازی کاری با سایر موسسات نیکوکاری نیست بلکه تلاش ما براین است که با هم پوشانی یکدیگر خلاءهای اقتصادی و معضلات موجود که به موضوع اقتصاد مربوط می‌شود را تا حد امکان برطرف نماییم. در این راستا، تهیه سبدهای کالا، اقلام دارویی، تامین نیازهای بهداشتی و درمانی در دستور کار شورا قرار گرفت و به اجرا رسید. البته تمامی نیازها تامین نشد و نیاز مردم، بیشتر از این اقدامات مقطعی و کوتاه مدت است. با این حال تلاش کرده‌ایم رفته‌رفته مشارکت‌های بیشتری جلب کنیم و با برنامه ریزی دقیق و سنجیده این مشکل را برای همیشه رفع کنیم.
اعتباری که برای این طرح در نظر گرفته شده است به چه میزان است؟
مبلغی جزئی برای امورات جاری شورا در نظر گرفته شده و اعتباری به عنوان عمرانی یا اقتصادی و یا هر عنوان دیگری اختصاص داده نشده است. چرا که وظیفه تخصیص اعتبار به عهده دولت است و مجموعه محله اسلامی به دنبال این است که با مطالبه‌گری، در مسیر ارتقاء این منطقه به دولت کمک کند. با این حال جذب مشارکت‌های عمومی و حمایت‌های خیران استان در دستور کار این شورا قرار دارد و از این موضوع نیز غافل نیستیم.
برای این طرح زمان بندی و محدودیت زمانی تعیین شده است؟
زمان مشخصی به این معنا که طی یک یا دو سال به نتیجه برسد، تعیین نشده است و بستگی به نیاز منطقه و میزان فعالیت‌های شورا دارد. در واقع کارشناسان ستاد مرکزی طرح محله اسلامی در ابتدای هرسال، با نظر مجریان استان و شهرستان، اجرای طرح را تمدید و یا متوقف می‌کند.
همانطور که پیش از این گفتید یکی از رویکردهای طرح محله اسلامی در شهر سمنان جذب مشارکت‌های عمومی در محدوده اجرای طرح است. در این راستا چه اقداماتی صورت گرفته است؟
با توجه به کمیته‌های چندگانه این شورا و اولویت‌های در نظر گرفته شده، استفاده از ظرفیت خیران و نیکوکاران و جلب مشارکت آنان در بهبود اوضاع مناطق آسیب پذیر و آسیب دیده شهر سمنان از اقدامات مهمی است که تا حدودی در این امر موفق بودیم اما برای رسیدن به هدف مطلوب قطعا این اقدامات کافی نیست و نیاز به تلاش و توجه بیشتر چه از طرف مجریان طرح و چه از طرف خیران و نیکوکاران دارد.
مشارکت دستگاه‌های اجرایی و مجموعه مدیریت شهری به چه شکل است؟
همانطور که قبلا گفتم وظیفه تخصیص اعتبار به عهده دولت و نهادهای وابسته به آن است. انتظار می‌رود همانطور که به توسعه و آبادانی مناطق بالادست شهر توجه می‌شود بافت قدیمی که جمعیت زیادی از شهروندان سمنانی در این مناطق سکونت دارند نیز توجه شود اما متاسفانه این موضوع مغفول مانده است. اگر قرار باشد هزینه‌های عمرانی، بهداشتی و… که باید در این محدوده هزینه شود را شورای محله اسلامی بپردازد پس وظیفه مدیریت شهری و نهادهای دولتی که از دولت برای این امور بودجه دریافت می‌کنند چه می‌شود؟
تاکنون این موضوعات را با مسئولین ذیربط مطرح کرده‌اید؟
بارها با مسئولان شهرداری، فرمانداری و… جلساتی داشته ایم و مطالبات مردم را مطرح کرده ایم. علی رغم قول‌ها و وعده‌هایی که داده می‌شود اقدام جدی صورت نمی‌گیرد. البته برخی دستگاه‌ها تا حدودی اقداماتی داشته‌اند اما کافی نبوده و در ادامه پیدا نکرد. متاسفانه برخی از مسئولان نگاه دغدغه‌مند و جهادی ندارند. به عنوان مثال مدت‌ها برای لایروبی جوی آب منطقه که بر اثر انباشت زباله مسدود شده و بوی بدی در منطقه ایجاد کرده است، پیگیری کردیم. در فضای مجازی هم این موضوع مطرح شد و بنده نیز مستقیما با مسئول مربوطه صحبت کردم قول پیگیری می‌دهند و پیگیری هم می‌کنند امام وقتی از مردم می‌پرسیم که چه اقدامی صورت گرفت می‌گویند یک تانکر آب آمد و شیر آن را باز کرده و فقط آب را در جوی رها کردند! نه تنها مشکل حل نشد بلکه این موضوع اسراف هم هست.
از ظرفیت‌های مردمی در این بخش چگونه استفاده می‌شود؟
می خواهم نکته‌ای را عرض کنم. متاسفانه به این شکل القا شده است که ستادهای مردمی صرفا برای امور خاصی تشکیل می‌شود که آن هم هدفمند است. در طول سال چندبار شاهد تشکیل ستادهای مردمی هستیم؟ ستادهایی که اصطلاحا مردمی است اما در واقع وابسته و نشات گرفته از یک ارگان یا نهاد خاص است. می‌خواهم بگویم به ستادهای مردمی واقعی که از دل مردم به وجود امده باشد توجهی نمی‌شود و حمایتی برای تقویت آن‌ها صورت نمی‌گیرد. با وجود این، خوشبختانه علی رغم سستی و کوتاهی برخی نهادهای مسئول، تشکل‌های مردمی بخصوص جوانانی که دغدغه رفع مشکلات عمومی را دارند دست به کار شدند. به عنوان مثال تیم‌های جهادی که متشکل از دانشجویان جهادی برای خدمت رسانی اعلام آمادگی کردند و پیگیر این موضوع نیز هستند که اقداماتی نیز توسط این مجموعه‌ها صورت گرفته است. البته هرگونه اقدام با هماهنگی مسئولان شهری بوده و با با آن‌ها در میان گذاشته می‌شود که متاسفانه حتی برای اطلاع به آن‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد.
در میان کمیته‌های ۷ گانه این شورا آیا نماینده‌ای از شهرداری نیز حضور دارد؟
در ابتدای آغاز این طرح و شکل گیری این شورا در شهر سمنان پیشنهاد عضویت و مشارکت شهرداری را ارائه کردیم اما شهرداری نپذیرفت چرا که بر مسئولیتشان بیش از پیش افزوده می‌شد در حالی که رسیدگی به مسائل شهری این محدوده از وظایف شهرداری است. البته با پیگیری‌های صورت گرفته جلسات نسبتا خوبی با شهردار محترم برگزار شد و ایشان هم قول‌هایی داده اند که امیدواریم به شکل مطلوب عملیاتی شود و ساکنان منطقه را خوشحال کنند.
یعنی شهرداری از انجام وظایف خود سر باز می‌زند؟
اینکه بگوییم وظیفه‌اش را انجام نمی‌دهد درست نیست. یک مسئله این است که تشخیص اهم و مهم در مجموعه مدیریت شهری صورت نمی‌گیرد به عنوان مثال بوستان این منطقه نیاز به منبع نوری و روشنایی دارد. بوستان تاریک است و اتفاقات ناخوشایندی در آن می‌افتد اما به جای اینکه به این موضوع رسیدگی کنند دیواری را نقاشی می‌کنند که با وجود مسئله‌ای مهمتر هیچ ضرورتی در نقاشی دیوار دیده نمی‌شود. از طرفی هم برخی مسئولان بجای اینکه قبل از مراجعه مردم و طرح مشکلات توسط آن‌ها به موضوع رسیدگی کنند، منتظرند تا مشکلی طرح شود و مراجعه‌ای صورت گیرد یا خدایی نکرده اتفاقی بیفتد تا توجهشان به آن جلب شود.
آیا در این خصوص، مصداقی هم دارید؟
در تاریخ ۲۲/۲/۹۵ با فرماندار جلسه‌ای داشتیم و مسائل و مشکلات محدوده بخصوص موضوع بافت فرسوده را مطرح کردیم. فرماندار نیز با شنیدن مسائل و مشاهده گزارشات مکتوب و تصویری از اوضاع محدوده ابراز تاسف کرد. چندروز بعد باران شدیدی در شهر بارید و سیلی به راه افتاد که به دنبال آن بسیاری از خانه‌ها در بافت فرسوده تخریب شدند و ساکنان آن آواره شدند. صبح روز پس از این اتفاق مجددا به فرماندار مراجعه کردم و از وی خواستم تا فکری به حال این موضوع کند. ایشان با معاون عمرانی در میان گذاشت و معاون عمرانی هم از شهرداری درخواست پیگیری کرد. اما متاسفانه مردم هنوز هم گلایه دارند و مشکلشان حل نشده است. برخی نهادها هم صرفا حضور پیدا کردند و پس از گرفتن عکس برای ارائه گزارش، پیگیری‌هایشان به صفر رسید.
به نقش فرمانداری اشاره کردید، این دستگاه با توجه به مسئولیتی که در این شورا دارد تا چه اندازه در اجرای دستورالعمل این طرح اقدام کرده است؟
فرماندار به عنوان رئیس ستاد شهرستانی این طرح در روز افتتاحیه و آغاز به کار این شورا در همین محدوده حضور پیدا کرد و ابراز امیدواری کرد با همراهی و تعامل بخش‌های مرتبط، به اهداف طرح محله اسلامی برسیم و پس از آن هم طی این مدت مسائل را با فرماندار مطرح کردیم. تا وقتی که فرمانداری به عنوان رییس ستاد شهرستانی در این موضوع به طور جدی ورود نکند از سایر دستگاه‌ها چه انتظاری باید داشت؟ کافی است در اینترنت واژه محله اسلامی سمنان را جستجو کنید. اولین مطلب، تصویر و صحبت‌های فرماندار را نشان می‌دهد. بافت قدیم شهر سمنان جزئی از شهر است اما برخورد برخی مسئولان طوری است که این محدوده خارج از شهر است و ارتباطی با آن‌ها ندارد.
مطالبه و برخورد مردم ساکن این منطقه با این موضوعات به چه شکل است؟
این موضوع در دو بخش قابل بحث است. اول اینکه بنا به گفته بسیاری از ساکنان منطقه که به دفتر شورا مراجعه می‌کنند، تحرک و پویایی پس از سال‌ها به محدوده ابوذر سمنان بازگشته است. از طرف دیگر، وقتی سراغ ساکنان منطقه بروید و از آن‌ها درباره مشکلاتشان بپرسید با ناامیدی می‌گویند بارها مشکلات را به مسئولان گفته‌ایم و نامه‌ها زده‌ایم امام می‌دانیم فایده‌ای ندارد.
به نظر من اصلا کار نباید به جایی برسد که حتی کسی مشکلش را بیان کند. وقتی کسی مسئولیتی دارد وظیفه‌اش رسیدگی به مسائل و مشکلات و رفع آن‌هاست و نباید منتظر ماند تا مشکلی به وجود بیاید و کسی آن را مطرح کند. گاهی اوقات از نگاه برخی ساکنین منطقه شرمنده می‌شوم که چرا برخی باید با کمترین امکانات در این محدوده زندگی کنند و کسی هم به فکر آن‌ها نباشد.
وقتی مردم بینند کسی هست که دغدغه مشکلاتشان را داشته باشد، خودشان نیز همراهی می‌کنند. پس از گذشت مدتی از فعالیت شورا وقتی مردم جدیت این شورا را دیدند خودشان هم دست به کار شدند و یاری کردند. به عنوان مثال هفته‌ای نیست که چندین معتاد و اراذل و اوباش در منطقه دستگیر نشود و گزارش از این دست به شورا داده نشود و این موضوع به دلیل اراده مردم و خواست آن‌ها برای بهبود اوضاع است که در حد توان خود برای تغییر اوضاع تلاش می‌کنند.
با توجه به اینکه جنابعالی با لباس روحانیت در راس این شورا قرار دارید آیا از هم لباسان خود و حوزه علمیه نیز طلب یاری کردید؟
رهبر معظم انقلاب برای روحانیون سه وظیفه قائل هستند. ۱- خدمت رسانی به مردم ۲- غمخواری مردم ۳-هدایت فکری و اعتقادی مردم. در حال حاضر در عرصه خدمت رسانی روحانیت در این محدوده، مطالبه چندانی صورت نگرفته به این دلیل که در حال حاضر با توجه به اولویت‌های تدوین شده، باید زیرساخت‌هایی مانند مسائل اقتصادی، عمرانی و امنیت منطقه تامین شود تا اقدامات بعدی نتیجه داشته باشد. تاکنون از حوزه علمیه درخواستی نداشتیم اما در برخی بخش‌ها از روحانیون و طلبه‌ها نیز استفاده می‌کنیم و از مشارکت روحانیت نیز استقبال می‌کنیم.
از اقدامات صورت گرفته توسط شورا رضایت دارید؟
مشکلات و معضلات موجود در بافت قدیم شهر سمنان و محدوده اجرای طرح محله اسلامی در طول یک یا دو سال ایجاد نشده است بلکه به مرور زمان با غلت‌ها و کوتاهی‌هایی که گفته شد به وجود آمده است. حل این مسائل نیز نیاز به زمان و البته اراده و همکاری همه اشخاص و نهادهای ذیربط دارد و کار یک مجموعه به تنهایی نیست. با توجه به مدت کوتاهی که از شروع به کار شورای محله اسلامی سرداران شهید می‌گذرد اقدامات خوبی هم صورت گرفته و صرفا نباید نقاط ضعف را بیان کرد. تخریب کامل چندین ساختمان قدیمی که مکانی برای مفسدین بود و ساماندهی نسبی به اوضاع بهداشتی و امنیتی منطقه از جمله اقدامات است که جا دارد از مجریان ان تشکر نمایم. اما برای رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم و تلاش بیشتری را می‌طلبد.
با این تفاسیر باتوجه به اقدامات صورت گرفته از زمان تشکیل این شورا مردم امید نسبی و بهبود اوضاع پیدا کرده اند و مجموعه شورا نیز وظیفه خود می‌داند با تمام توان برای حل معضلات موجود تلاش کند.
و سخن پایانی؟
همانطور که گفتم این اوضاع یک شبه و یک‌باره به وجود نیامده و علت‌های مختلفی هم دارد. پس حل آن نیز نیازبه زمان، برنامه و همدلی و همراهی مسئولان و مردم است. ضمن تشکر از مردم ساکن این منطقه از آن‌ها می‌خواهم در توسعه و آبادانی منطقه خود مشارکت بیشتری داشته باشند و در این راه نا امید نباشند. چرا که معتقدم ۸ سال جنگ را مردم به خوبی مدیریت کردند و هرجا که مردم ورود کردند کار به نحو مطلوب به سرانجام رسید. از مسئولان نیز می‌خواهم با روحیه جهادی مطالبه مردم را جدی بگیرند و در جهت رفع مشکلات مناطق محروم و توسعه متوازن و عادلانه شهری به بافت قدیمی شهر نیز توجه کنند.
علیرضا عربی و محمد نجم
