سمنان- ایرنا- شتر را به خاطر سازگاری با شرایط کم آبی و خشکسالی های پیاپی به عنوان دام آینده جهان می نامند، ایران با داشتن شرایط اقلیمی خاص خود بهترین فرصت سرمایه گذاری برای استفاده از شترداری در آینده را دارد.
به گزارش ایرنا، صنعت شترداری در منطقه های بیابانی کشور، ظرفیتی ویژه به منظور تولید و صادرات محصولات لبنی با ارزش افزوده بسیار بالاست، ایران با داشتن مناطق خشک و نیمه خشک فراوان در صورت پرداختن به آن، می تواند رونق اقتصادی در این منطقه ها و اشتغال برای ساکنان ایجاد کند.
شتر حیوان کم توقعی است که از هر نوع گیاهی که به مذاق دیگر علفخواران خوش نمی آید تغذیه می کند و باعث تخریب مراتع نمی شوند، چرا که دائم در حال حرکت است، به همین دلیل باعث آسیب رسانی به علفزارها و مراتع نمی شود.
زمین های مرتعی ایران به وسعت ۹۰ میلیون هکتار، ۹٫۳ درصد در وضعیت خوب، ۳۷ درصد در وضعیت متوسط و ۴۳ درصد در وضعیت فقیر قرار دارد، شتر در بخش های فقیر مرتعی چَرا می کند بنابراین باید به صورت اصولی برای آن ها برنامه داشت.
بر اساس آمار سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۷ میلیون نفر شتر در دنیا شمارش شده است، کشورهای سومالی، کنیا، عربستان و سودان به ترتیب بیشترین میزان شتر را پرورش می دهند، اما قاره آفریقا به تنهایی پرورش دهنده ۸۵ درصد شتر جهان است.
سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد همچنین میزان تولید گوشت شتر را ۷۰۳ هزار تُن در سال و میزان تولید شیر آن را ۲٫۶ میلیون تُن اعلام کرده است.
آمارهای وزارت جهاد کشاورزی ایران نیز نشان می دهد بیش از ۱۷۰ هزار نفر شتر در ایران پرورش داده می شود و در این میان استان سیستان و بلوچستان دارای بیشترین تعداد شتر بوده و خراسان جنوبی، یزد و هرمزگان در رتبه های بعد قرار می گیرند.
با وجود اینکه خشکسالی های گذشته حدود ۱۰ درصد از جمعیت شتر کشور را کاهش داده اما با این حال، سالانه حدود پنج هزار تُن گوشت و ۱۸ هزار تُن شیر شتر در کشور تولید می شود.
بنابر پژوهشی آماری، تولید شیر در ایران از ۲ هزار و ۳۰۰ هزار تُن در سال ۱۳۵۳ با متوسط نرخ رشد سالانه ۳٫۳۴ به هشت هزار و ۲۶۸ هزار تُن در سال ۱۳۹۲ افزایش یافته و مقایسه این رقم با میزان تولید شیر شتر نشان دهنده سهم اندک آن به نسبت محصولات لبنی دیگر دام ها در کشور است.
در استان سمنان هم سالانه یک هزار و ۵۰۰ تُن گوشت و ۵۵۰ تُن شیر شتر تولید می شود که با این وجود تاکنون برنامه ریزی خاصی برای استفاده از این ظرفیت ویژه و بالابردن ارزش افزوده محصول تولید شده وجود نداشته است.
در حالیکه ۱۵ هزار نفر شتر در استان سمنان وجود دارد، نبود کشتارگاه خاص برای شتر، فقدان آگاهی بهره برداران از شیوه های نوین و تامین وثیقه برای تسهیلات در مناطق روستایی برای شترداری از جمله مشکلات رشد و توسعه این صنعت در استان است.
با توجه به اهمیت موضوع، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان سمنان میزگردی با عنوان « ظرفیت شترداری در کویر» با حضور محمد سعیدی مدیرکل دامپزشکی استان، مصطفی شاه حسینی معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان، مجتبی سرکبیری عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور و رضا عرب بهره بردار حوزه پرورش شتر استان سمنان برگزار کرد.
حاضران در این میزگرد بر ضرورت توسعه شترداری تاکید کرده و نگاه تلفیقی شترداری صنعتی و سنتی را خواستار شدند.
آن ها هم چنین چالش های صنعت شترداری را بررسی کرده و سیاست های نادرست را متذکر شدند.
** شترداری شغلی کهن با نیازهای امروزی
بهره بردار صنعت شترداری در این میزگرد گفت: شترداری شغلی میراثی برای من و خانواده محسوب می شود و اقتصاد از خانواده از قدیم تاکنون با این صنعت عجین شده است.
عرب، پرورش شتر را مقرون به صرفه خواند و افزود: این حیوان کم توقع، از هر نوع گیاهی که به مذاق برخی حیوانات علفخوار در بیابان و صحرا خوش نمی آید، می پسندد و از آن تغذیه می کند.
وی با اشاره به سودآوری شترپروری، بیان کرد: هم اکنون ۵۰۰ نفر شتر را پرورش می دهم و شیر، دوغ، گوشت آن ها در سمنان و برخی استان های دیگر توزیع می شود.
این بهره بردار به اشتغالزایی صنعت شترداری اشاره و تصریح کرد: این صنعت سبب اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم می شود که می توان از این فرصت برای جوانان بهره برد.
عرب اضافه کرد: تولیدات شیر، گوشت و میزان اشتغالزایی این حرفه در سمنان به طور قطع در افزایش صادرات محصولات پروتئینی این استان به استان های همجوار و بهبود روند توسعه اقتصادی این دیار نقش بسزایی دارد.
وی به ضرورت حمایت مسئولان از بهره برداران در عمل تاکید و بیان کرد: مردم همواره حامی مسئولان در دوران مختلف بودند و آن ها نیز به فکر رسیدگی به مشکلات شترداران باشند.
به گفته وی، تامین آب برای مزرعه های شترداری یکی اصلی ترین مشکلات فعالان این عرصه است.
بهره بردار شتر در استان سمنان با توصیه جوانان به شغل های کهن ایران زمین، یادآور شد: پشتکار مهم ترین عامل در موفقیت هر انسانی است که جوانان به این نکته در هر شغلی به خصوص شترپروری توجه داشته باشند.
** ارزش افزوده بالای شترپروری برای کشور
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان در این میزگرد با اشاره به اهمیت صنعت شترداری و ظرفیت های آن با توجه به اقلیم کشور، گفت: اطلاع رسانی در زمینه اهمیت این صنعت به منظور ورود و جذب سرمایه گذار، همکاری و حمایت مسئولان لازم است.
سعیدی افزود: صنعت شترداری سودآوری از لحاظ اقتصادی و اجتماعی برای افراد در این حرفه دارد.
وی به بیان اینکه رشد جوامع بشری و نیاز به تامین پروتئین با منشاء حیوانی با توجه به تراکم افزایش یافته است، صنعت شترپروری می تواند تامین کننده نیازهای بشر باشد.
وی با اشاره اینکه برخی حیوانات بالاترین تطبیق را در حوزه ارزش افزوده دارند، خاطرنشان کرد: شتر دامی با قابلیت های فراوان در زمینه تولید فرآورده های مختلف، جوابگوی این مساله است.
سعیدی افزود: سیاست ها باید به سمت پرورش دام هایی با بازدهی بیشتر باشد.
وی یادآور شد: شتر در مقایسه با گاو و گوساله که به صورت صنعتی پرورش می یابد، بازدهی بالاتر و نسبت به گوسفند و بز با جیره خشک کمتر، بهره وری بیشتری دارد.
وی ادامه داد: به واسطه تبدیل کردن علوفه های غیر قابل مصرف در مناطق غیرقابل زیست به گران ترین و ارزشمندترین فرآورده مثل شیر و گوشت، شتر دامی راهبردی است.
سعیدی با اشاره به گسترش بیابان های کشور و تصریح کرد: بیابان های کشور در حال گسترش هستند به گونه ای که هر ثانیه ۳۶۰ مترمربع پوشش جنگلی در ایران در حال تخریب است و وضعیت بارندگی غالب زیر ۲۲۰ میلی متر در سال است.
وی ابرازداشت: شرایط اقلیمی کشور ایجاب می کند که برنامه ریزی برای پرورش حیواناتی که با این طبیعت سازگاری دارند، باشد.
** دولت برای توسعه شترداری بسترسازی کند
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان گفت: دولت باید حمایت کننده و بسترساز توسعه صنعت شترداری در کشور باشد.
سعیدی آموزش نیروهای متخصص علمی در زمینه شترداری را یکی از بسترهای این صنعت برشمرد و ادامه داد: نبود متخصص در حوزه پرورش شتر در کشور و استان یکی از مشکلات صنعت شترداری است و حتی در دانشگاه ها واحد تخصصی شتر وجود ندارد.
وی اضافه کرد: مردم و ذائقه ایرانی هنوز با گوشت شتر آشنایی و انس ندارد و گوشت گوسفند، بز و گاو بیشتر مصرف می شود.
سعیدی تاکید کرد: آشنایی جامعه با اثرات دارویی و درمانی تولیدات شتر به منظور گسترش مصرف این فرآورده ها اجتناب ناپذیر است.
به گفته وی، ترویج و آموزش مدون برای بهره برداران و معرفی نژاد برتر شتر به شترداران از ضرورت های قابل توجه است.
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان با بیان اینکه حاکمیت وظیفه ایجاد بسترهای لازم برای فعالیت دامپروری های صنعتی و نیمه صنعتی را دارد، تصریح کرد: نگاه تلفیقی شترداری سنتی و صنعتی اکنون با توجه به بیابان های وسیع نیاز کشور است.
** سیاست ها به سمت توسعه شترداری در کشور است
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: سیاست ها و اهداف وزارت جهاد کشاورزی به سمت توسعه شترداری و افزایش تعداد جمعیت شترها به عنوان یک دام فراموش شده است.
شاه حسینی افزود: با توجه به وضعیت اقلیمی، خشکسالی های پیاپی و کمبود نهاده های دامی، بهترین گزینه برای تامین گوشت و دیگر فرآورده های دامی، شترپروری است.
وی بیان کرد: مزایای گوشت و شیر شتر از جنبه دارویی کمک کننده به توسعه این صنعت است.
وی به وسعت استان سمنان اشاره کرد و ادامه داد: سمنان با توجه به مراتع موجود، شرایط صنعت شترداری را به بهترین شکل دارد.
معاون جهادکشاورزی استان سمنان خاطر نشان کرد: سمنان با ۱۵ هزار نفر شتر جایگاه پنجم را در بین استان های کشور از نظر تعداد دارد.
وی با اشاره به ظرفیت سمنان برای افزایش تعداد شترها، ابراز داشت: قرار گرفتن ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد شتر شمال شرق کشور یکی از مزیت های استان در زمینه این مساله است.
شاه حسینی تصریح کرد: تلقیح مصنوعی شتر، انتقال جنین و آمیخته گری شتر ۲ کوهان و تک کوهان در این ایستگاه انجام می شود.
وی با بیان اینکه صنعت شترداری در سمنان سنتی انجام می شود، خاطر نشان کرد: سیاست های جهاد کشاورزی برای شترپروری صنعتی شدن آن در استان است.
به گفته وی، سیاست پرواربندی شتر در واحدهای صنعتی برای کاهش فشار بر مراتع کشور است.
شاه حسینی بیان کرد: اکنون مصرف شیر شتر در جامعه ترویج داده شده و تعداد مصرف کنندگان این محصول در حال افزایش است.
وی ادامه داد: فروش شیر شتر با توجه به هزینه های شترداران در مقایسه با شیر گاو مقرون به صرفه است.
وی با بیان اینکه کارخانه های صنایع تبدیلی شیر شتر به صورت صنعتی و پاستوریزه و دیگر محصولات در کشور محدود است، تاکید کرد: استان سمنان ظرفیت و شرایط تاسیس کارخانه های صنایع شیر شتر را دارد.
** ضرورت صنعتی سازی شترداری
معاون جهادکشاورزی استان سمنان یادآور شد: صنعتی سازی جزو اهداف و اولویت های این سازمان است، اکنون چهار واحد پروانه دار در شتر داشتی(تکثیر و تولید گونه دامی) با ۲۲۰ نفر شتر در استان فعال است.
شاه حسینی ادامه داد: ۴۵ واحد پرواری با ۲ هزار و ۵۰۰ نفر شتر در این واحدها که به طور عمده دام آن ها از داخل این استان تامین می شود، فعال هستند.
شاه حسینی با اشاره به اقدام ها برای توسعه صنعت شترداری، بیان کرد: تامین چاه های مال داری، آبشخورها، انتقال آب و مرمت چشمه ها برای شترداران این استان از محل اعتبارات وزارت جهادکشاورزی از جمله اقدام های انجام شده در این بخش است.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات شترداران نامشخص بودن هویت شترها است و هویت دار کردن شتردارها، یکی از طرح ها در وزارتخانه است.
به گفته وی، پرداخت تسهیلات به شترداران، توزیع دام اصلاح نژاد شده بین دامداران، ساختمان و تاسیسات به منظور صنعتی شدن شترداری، کارگاه های آموزشی برای شترداران از دیگر اقدام های این سازمان در استان سمنان است.
** آسیب های فقدان فعالیت تعاونی شترداران
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور در ادامه میزگرد ایرنا بیان کرد: سیاست های سال ۱۳۷۲ دولت سبب شده صنعت شترداری در استان سمنان انحصاری شود و فقدان فعالیت پویای تعاونی شترداران در سمنان منجر به بروز مشکلات در توسعه صنعت شترداری استان شده است.
سرکبیری تاکید کرد: شترداران برای بیان مشکلات، دریافت یارانه به منظور تامین نهاده دامی و ساماندهی آبشخورها باید تعاونی ها را در استان ها فعال و تحت پوشش اتحادیه مرکزی قرار دهند و نماینده های استان ها، اتحادیه کشوری ایجاد کنند.
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور با اشاره به اجرای سیاست های مسئولان در نقل و انتقال شتر تنها در پنج استان، گفت: این محدودیت سبب شد که بسیاری از شترها به صورت قاچاق بین استان ها نقل و انتقال یابد که این امر ممکن است بیماری های شتر را به علت نبود نظارت دامپزشکی افزایش دهد.
** مشکلات توسعه صنعت شترداری
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان گفت: اشتغالزایی و درآمدزایی برای خانوارهای روستایی، وجود مراتع خاص تعلیف شتر، وجود بازار مصرف گوشت به ویژه در استان های کویری، ارگانیک بودن گوشت شتر، استفاده از کرک شتر، مقاوم بودن شتر در شرایط بیابانی، بحث گردشگری، تولید و صادرات شتر به کشورهای دیگر از جمله نقاط مثبت توسعه صنعت شترداری است.
وی با اشاره به وجود مشکلات بر سر راه توسعه صنعت شترداری، بیان کرد: دادن مجوز و کد بهداشتی به شیر شتر با رفع محدودیت ها می تواند به آن را به عنوان محصول شناخته شده رونق بخشد.
وی ادامه داد: فقدان گرایش جوانان به صنعت شترداری، نبود کشتارگاه خاص شتر، ناآگاهی بخشی از جامعه نسبت به سودمند بودن فرآورده های شتر، پایین بودن سطح علمی شترداران و کمبود اعتبارات خاص شترداری، مسائلی است که مانع توسعه صنعت شترداری است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان یادآور شد: آگاهی نداشتن از شیوه های نوین پرورش شتر، مشقت بار بودن شترداری، مشکل تامین وثیقه بانکی به ویژه در مناطق روستایی برای دریافت تسهیلات و نبود مجوز بهره برداری از مراتع برای شترداران، دیگر موانع توسعه شترداری در استان سمنان است.
** محصولات شتر فراسودمند است
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور و بهره بردار شتر گفت: پرورش شتر مقرون به صرفه است و دارای محصولات فراوانی از آن به دست می آید.
سرکبیری افزود: گوشت شتر به علت چربی کم برای تومور سرطانی و شیر آن برای افراد دیابتی مطلوب است.
این بهره بردار با بیان اینکه محصولات شتر فراسودمند است، تصریح کرد: محصولات این دام در درمان هپاتیت، ایدز، آلزایمر و نفس تنگی بسیار سودمند است و حتی ادرار این حیوان نیز کاربردهای خاص خود را دارد.
** اشتغالزایی صنعت شترداری
سرکبیری خاطرنشان کرد: پشم شتر در ایران مغفول مانده و به عنوان ماده ای دورریختنی و بدون استحصال از آن غفلت شده است.
وی ادامه داد: گاهی در بازارها، منسوجات پشم شتر با قیمت های پایین به فروش می رسد در صورتی که محصولات اصلی پشمی این دام قیمت بسیار بالایی دارد.
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور اظهار داشت: استخوان شتر در صنایع دستی کاربرد دارد و از این دست محصولات این دام به عنوان مشاغل خانگی برای درآمدزایی استفاده می شود.
سرکبیری تصریح کرد: اگر معضلات پیش پای دامداران نباشد، ۲ نفر شتر حقوق یک خانواده را تامین می کند.
وی با اشاره به مسائلی که در سال های گذشته سبب ایجاد مشکلات شترداری در کشور شد، تاکید کرد: سیاست های نادرست گذشته سبب شد جوانان پا به این عرصه نگذارند، مشکلات بیمه شترداران و شتر، حوادث ریلی و جاده ای و صنایع تبدیلی از دیگر مشکلات صنعت شترداری است.
سرکبیری تاکید کرد: فقدان صدور مجوز، نبود فناوری استحصال و بهره برداری و صنایع تبدیلی از مشکلات صنعت شترداری در کشور است.
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور با اشاره به فعالیت تعاونی های عشایری در مناطق مختلف استان، اظهارداشت: انجمن شترداری که نماینده ای برای بیان مشکلات شترداران باشد در این استان وجود ندارد.
وی گفت: حدود ۲ هزار هکتار مرتع برای شتر در استان سمنان در سال ۱۳۷۱ تعریف شد، اما در اجرا مناطق میان بند و ییلاق مشخص نیست.
این بهره بردار افزود: در مراتع تعریف شده تنها چهار تا پنج آبشخور برای شتر تعریف شده است و کمبود تعداد آبشخور سبب تهاجم چندین گله شتر می شود که در اثر آن، تغذیه از مراتع اطراف باعث نابودی آن می شود.
وی ادامه داد: شترداری سنتی که دام در آن رها و آزاد بود باید به سمت روش نوین و نیمه بسته هدایت شود تا مراتع باقی بماند و شتر نیز سلامت باشد.
** سمنان مستعد پرورش شتر مولد به عنوان دام آینده جهان
عضو شورای سیاستگذاری شتر کشور، گفت: شترداری نماد واقعی اقتصاد مقاومتی است چرا که این حیوان از گونه هایی استفاده می کند که هیچ حیوانی استفاده نمی کند.
وی با بیان اینکه شتر به عنوان دام آینده جهان مطرح است و شتر مولد را در داخل استان سمنان می توان پرورش داد، تصریح کرد: استان سمنان مستعد در نگهداری و پرورش شتر مولد است البته این حرفه، تجربه و علم نیاز دارد.
** اهداف کمی توسعه شترداری با جذب سرمایه گذار
شاه حسینی با اشاره به اهداف کمی جهادکشاورزی سمنان در صنعت شترداری، خاطرنشان کرد: افزایش شیر شتر با ایجاد مزارع نیمه صنعتی و صنعتی می تواند در نقاط مستعد استان سمنان مانند مناطق جنوبی محقق شود.
وی با بیان اینکه در شرایط آب و هوایی استان سمنان امکان توسعه شتر ۲ کوهانه داشتی وجود ندارد، ابرازداشت: افزایش این نوع شتر در ایستگاه شمالشرق شاهرود، باعث گرایش شترداران به سمت آمیخته گری ۲ کوهانه و یک کوهانه شد.
وی اضافه کرد: آمیخته گری باعث افزایش تولید گوشت به میزان ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم و به صرفه شدن این صنعت می شود.
شاه حسینی گفت: تلقیح مصنوعی و انتقال جنین ۲ کوهانه به یک کوهانه، ایجاد مراکز پرواربندی شتر با دادن پروانه های صنعتی از دیگر سیاست های این سازمان برای توسعه صنعت شترداری است.
وی تاکید کرد: افزایش جمعیت شتر از ۱۵ هزار نفر به ۲۰ هزار نفر تا سال ۱۴۰۲ با احتساب شترهای وارداتی از مغولستان و رعایت مسایل دامپزشکی از اهداف و برنامه های جهادکشاورزی به منظور رونق اقتصادی و اشتغالزایی است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان با بیان اینکه ۴۵۰ بهره بردار شتر در این استان مشغول به فعالیت هستند، گفت: برنامه ریزی برای افزایش تعداد بهره برداران به ۵۵۰ نفر تا پایان برنامه ششم است.
وی به توزیع شیرهای شتر به صورت سنتی در استان سمنان اشاره و اضافه کرد: ایجاد مراکز جمع آوری شیر شتر، پاستوریزه کردن و عرضه به بازار از دیگر برنامه های جهادکشاورزی است.
به گفته وی، تولید گوشت شتر از یک هزار و ۵۰۰ تن به سه هزار تن و شیر شتر از ۵۵۰ لیتر به یک هزار و ۵۰۰ لیتر در سال از دیگر برنامه هاست.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان افزود: فراوری شیر شتر، احداث کارگاه های بسته بندی گوشت شتر و برگزاری جشنواره ها به منظور کسب بازار توسط فراورده های شتر از برنامه های کیفی این سازمان است.
شاه حسینی بیان کرد: جذب سرمایه گذار خارجی، که در استان های دیگر با توجه مناسب بودن هزینه های تولید اتفاق افتاده است می تواند در این استان نیز انجام شود.
** واردات شتر کنترل شود
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان گفت: به منظور حفظ امنیت زیستی و ارزش ژنتیکی، واردات شتر باید با شرایط شترهای این استان همخوانی داشته باشد.
سعیدی بیان کرد: بیماری های شتر در کشورهای عربستان وجود دارد به همین خاطر مراقبت و کنترل خاصی در واردات شتر اعمال می شود.
