سمنان – یکی از عوامل تخریب و نابودی جنگل ها و مراتع آتش سوزی است که در فصل تابستان بلای جان جنگل ها و مراتع استان سمنان می شود.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها – ابوالفضل صیادجو: آتش سوزی علاوه بر نابودی درختان جنگل و پوشش مرتعی سبب بر هم خوردن اکوسیستم شده و حیات جانوران را نیز به مخاطره می اندازد. ترکیب گونه های گیاهی عرصه منابع طبیعی را مختل و سبب تضعیف پایداری گـونه های نادر و ذخایر ژنتیکی می شود. به طـوری که چنـدسال پس از وقـوع یک آتش سوزی در منطقه گونه های مهاجر سطح عرصه را تسخیر و تیپ جامعه گیاهی گذشته را تحت تأثیر قرار می دهند.
همچنین آتش سوزی سبب بر هم خوردن میزان همسالی درختان و نابودی نهال های جوان و فقیر شدن خاک و دفرمه شدن شکل ظاهری درختان می شود و می توان گفت آتش به سرعت، اندوخته قرون و اعصار محیط زیست را درمیـان شعله های بی رحم به دود و خاکستــر تبدیل می کند.
آتش سوزی عرصه زندگی ساکنان جنگل نشین را نیز محدود کرده و با سوختن علوفه و محصولات فرعی برای آنان دستان تهی، دام های گرسنه، فقر و فلاکت را نوید خواهد داد.
از این رو رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از این خطر ضروری به نظر می رسد و در این راه نقش مشارکت مردم کمتر از مسئولان نیست. کارشناسان کشاورزی معتقدند زارعان نباید بقایای اراضی برداشت شده را آتش بزنند، زیرا علاوه بر خطر آتش سوزی سایر مزارع، باعث نابودی مواد معدنی خاک نیز می شود.
یکی از مواردی که در این زمینه بسیار موثر است، آموزش های لازم برای عموم مردم و به ویژه کشاورزان حاشیه جنگل با هدف رعایت نکات ایمنی است تا هنگام فصل برداشت محصول نکات ایمنی را رعایت و بیشتر احتیاط کنند. این امر کمتر مورد توجه قرار گرفته در صورتی که می توان با توسعه آموزش های همگانی و نقش آفرینی مشارکت مردم در هنگام بروز حوادث از خسارات ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی جلوگیری نموده و شاهدکاهش چمشگیر خسارت آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی بود.
۱-پیشگیری
هرکجا اکسیژن هوا، مواد سوختنی و شعله در مجاورت هم قرار گیرند آتش به وجود خواهد آمد. انسان برای اجتناب از خطر آتش سوزی و برای حفظ سرمایه های طبیعی، جنگلها و مراتع باید این سه عامل را از همدیگر دور نگاه دارد. اکسیژن هوا که در کنترل انسان نیست پس فقط شعله و مواد سوختنی را می توان کنترل کرد، این بهترین راه پیشگیری از آتش سوزی است.
همه گیاهان جنگل ومرتع مواد سوختنی را تشکیل می دهند. علوفه و چوب با کمترین شعله ای آتش می گیرند و خاموش کردن آن کار دشواری است. این بدین معنی است که مواد سوختنی هم در کنترل انسان نیست. پس دیگر چاره ای جز اجتناب از ایجاد شعله نیست همه باید مواظب باشند روشن کردن آتش در جنگل ها و مراتع خطر ایجاد آتش سوزی را به دنبال دارد. گیاهان و علوفه سطح جنگل مرتع را باید حتی الامکان با چرای دام و برداشت دستی کاهش داد و تنه های پوسیده و خشک درختان را پاکسازی کرد.
ایجاد خطوط فاصله بین قطعات جنگل، مراتع و یا زمین های کشاورزی وکاشت گونه های آتش بر در فواصل منظم نیز از عوامل مهم برای جلوگیری از حرکت و سرایت آتش است. ایجاد مرزهای خاکی و سنگ چین بین قطعات مزارع و حاشیه جنگل ومرتع هم در جلوگیری از حرکت آتش سوزی بسیار مهم است. پس برای پیشگیری از ایجاد حریق در جنگل و مرتع راه های بسیار ساده و مؤثری مانند راهکارهای زیر وجود دارد.
۱-خودداری از روشن کردن آتش در جنگل و مرتع.
۲-برداشت علوفه کف جنگل، مراتع و چرانیدن دام.
۳-پاکسازی محیط جنگل ومرتع از تنه های درختان خشک و پوسیده.
۴-ایجاد خطوط فاصله بین قطعات جنگل ومرتع.
۵-ایجاد مرزهای خاکی مثل کانال و خاکریز و سنگ چین بین مزارع و حاشیه جنگل ومرتع.
۶-جلوگیری از قطع درختان و بوته ها.
۲-کنترل و مهار
برای کنترل و مهار آتش سوزی ابتدا ما باید از وقوع حریق به سرعت آگاه شویم. مهار آتش سوزی در لحظات اولیه بسیار ساده تر از زمان گسترش و تقویت آن است. برای اطلاع از وقوع آتش سوزی هوشیاری ساکنان عرصه های مجاور جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی یکی از عوامل آگاهی از وقوع آتش سوزی است. با استفــاده از بی سیم و تلفن می توان نهادهای اجتماعی، انتظامی و مسئولان منطقه ای را در جریان آتش سوزی قرارداد تا از وجود نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری، امداد، نجات و آتش نشانی برای اطفاء حریق استفاده کرد.
اما بهترین راه کنترل و کاهش خسارت اقدام ساکنان نزدیک محل آتش سوزی برای خاموش کردن آتش است؛ در لحظات اولیه آتش سوزی چند نفر می توانند با امکانات ابتدائی از قبیل سرشاخه های درختان، شعله های آتش را مهار و یا جهت آنرا به سوی نقاط کم تراکم و لخت جنگل و مرتع یا به طرف صخره ها و کانال ها و نهرها هدایت کنند. باید توجه داشت که یکی از عوامل گسترش آتش سوزی وجود باد است بنابراین خلاف جهت باد به هیچوجه نمی توان آتش را مهار کرد.
اگر چه وجود امکانات آتش نشانی و هم نیروی امداد از عوامل مؤثر در اطفاء و مهار حریق است اما در استانهای کوهستانی به علت صعب العبــور بودن راه های دسترسی و کوهستانی بودن و محدودیت آب در مناطق و بعد فاصله به صورت جدی نمی توان روی این امکانات حساب کرد بلکه مشارکت مردم یعنی تلاش ساکنان عرصه های جنگلی و بسیج نیروهای انسانی این مناطق مؤثرترین عامل کنترل و مهار آتش سوزی است.
در مواردی که گستردگی حریق و وزش باد کار مهار را دشوار کند باید از نیروهای سازمان یافته امداد و نجات استفاده کرد، قابل ذکر است ۹۰درصد آتش سوزی در جنگلها و مرتع توسط انسانها و به صورت ناآگاهانه رخ می دهد.